Motivasyonun İçseli Dışsalı Olur Mu?
Evet, olur. Çok da kolay bir ayrımı vardır. Eğer bir davranışı hiçbir karşılık beklemeden sergiliyorsanız yani o davranışı sergilemek sizin için ödül niteliğindeyse o davranışı içsel motivasyon ile gerçekleştiriyorsunuzdur.
Bundan binlerce yıl önce yaşayan atalarımızın tek motivasyonu hayatta kalabilmekti. Onlar için yaşamlarını sürdürecek yiyecek bulmak ve başka hayvanlara yem olmamak yeterliydi. Yemek bul ve başka hayvanlara yemek olma. Bakıldığı zaman çok ilkel gözükebilir ancak işe yarıyordu. Günümüzde insan haricindeki diğer canlıların yaşam motivasyonu hala aynıdır.
Toplu yaşama geçince işler değişti. Bazı biyolojik güdülere sınırlama getirmek zorunda kalan insan türü toplumsal hayata yarar sağlayacak eylemlerin gerçekleştirilmesi ve zarar verecek davranışlara engel oluşturmak için ceza ve ödül mekanizmasını çalıştırmaya başladı. Motivasyon hayatta kalma güdüsünden bir adım ileri gitmişti. Bitkisel olmayan diğer canlılarda da ödül ve ceza mekanizması çalışmaktadır. Ancak sadece insan bunu kullanarak toplumsal yaşamı düzenleyecek kurallar tasarlayabilmekte.
Özellikle bu ödül ceza mekanizması sanayi devriminde daha da güç kazandı. Dünyanın ilk işletme danışmanlarından biri olarak sayılan Frederick Winslow Taylor şirketlerin verimsiz ve gelişigüzel yönetildiğini düşünüyordu. Bu olumsuzluğun önüne geçmek için bir çözüm geliştirdi: İstediğiniz davranışları ödüllendirin, istemediklerinizi cezalandırın. Bu kadar basit. Çalışanlar bu ödül ve ceza uyaranlarına rasyonel cevaplar verecekti. Böylelikle hem sistem hem de kendileri kazanmış olacaktı. Bu yöntem çalıştı ve hala çalışıyor.
Ama motivasyon dediğimiz bir davranışın bir kişi tarafından sergilenmeye başlatılması, devam ettirilmesi ve sonlandırılmasına yarayan itici kuvvet sadece dışarıdan gelen motivatörler ile kendisini gösteren bir kavram değil. Bunu Rochester Üniversitesi’nin psikoloji departmanından iki bilim insanı Self Determination Theory ile ortaya çıkardı. Eğer bir eylemi hiçbir karşılık beklemeden gerçekleştirmek istiyorsanız, o eylemi gerçekleştirmenin kendisi sizin için ödül niteliğindeyse o zaman o davranışı içsel motivasyon ile gerçekleştiriyorsunuzdur.
Sergilediğimiz çoğu davranışta içsel ve dışsal motivasyonların kombinasyonu vardır.. Ayrıca içsel motivasyonun oluşması için bazı şartların oluşması da gerekmektedir. Bunları da başka bir yazıya bırakalım. Sergilediğiniz herhangi bir davranışın içsel mi dışsal mı olup olmadığını anlamak için “Eğer hiçbir geri dönüşü olmasa da ben bu davranışı sergiler miyim?” sorusunu kendinize sorup cevap vermeye çalışabilirsiniz.
Alper Berber
Oyunlaştırma Tasarımcısı ve Eğitmeni @BrandNewGame Turkey
Oyunlaştırma: Oynayarak Başarmak
